Fish health (Tập 3): Thức ăn cho một bể cá khỏe mạnh

Hiện nay trên thị trường có rất nhiều lựa chọn về thức ăn cho cá biển:

• Hạt: dĩ nhiên, phương án phổ biến nhất

• Thức ăn dạng lá

• Rong biển khô loại miếng sushi bán tại siêu thị

• Thức ăn tươi sống: artemia sống, đôi khi: trùng huyết hoặc thậm chí cá mồi.

• Thức ăn tươi đông lạnh.

Một số loại thức ăn bổ sung như rong biển khô, hay thức ăn sống thường không quá phổ biến như một thực đơn chính do không đáp ứng được nhu cầu dinh dưỡng của các hồ nuôi nhiều chủng loại cá. Ví dụ mồi tươi chỉ nên dùng cho các loại cá săn mồi như mao tiên; trùng huyết chỉ dùng để dụ đào học trò tập ăn, hoặc rong biển khô chỉ dành cho dòng tang và cũng không thể nên dùng đơn lẻ. Artemia sống thì ổn nhưng giá thành cao và khi cho ăn phải lọc cái bỏ nước phức tạp. Do đó, rong biển khô hay mồi tươi sống thường là phương án bổ sung ăn kèm với chế độ ăn chính cho hầu hết các bể mix cá của chúng ta.

Ở đây chúng tôi phân tích cụ thể và đưa ra lời khuyên về 3 loại thức ăn phổ biến nhất: hạt, lá, thức ăn tươi đông lạnh.

Thức ăn hạt – lá

Đây là nhóm thức ăn công nghiệp, được xử lý đóng viên/ép lá để làm thức ăn cho cá. Đây là nhóm thức ăn phổ biến nhất vì đơn giản, dễ cho ăn, dễ bảo quản, chứa mọi thứ cần thiết cho hệ miễn dịch và sự phát triển của cá (theo tuyên bố của gần như tất cả các nhà sản xuất thức ăn).

Ưu điểm: dễ dùng, đơn giản, thích hợp cho hầu hết các loài cá phổ biến, bảo quản đơn giản, có thể dùng với máy cho ăn tự động.

Một số lưu ý để chọn loại thức ăn phù hợp:

• Kiểm tra lượng protein: 40-50% đối với thức ăn hạt

• Kiểm tra lượng chất béo: 10-17% là ổn.

• Nếu nhãn ghi thành phần cụ thể, bạn nên lựa những loại có nguồn gốc “giống biển” nhất: có chứa hàu, tôm, mực, cá, rong biển, phù du. Tránh những sản phẩm ghi chung chung như: bột thịt, bột bắp…

• Chọn loại thức ăn phù hợp với cá: nếu đa số nuôi dòng tang, nên chọn các sản phẩm ghi sử dụng cho loài ăn chay, tương tự với cá ăn thịt.

• Ngoài ra một số thành phần thường được thêm vào thức ăn: tảo spirulina hỗ trợ tăng màu xanh, astaxanthin thường tăng màu cam đỏ.

• Hãy cân nhắc kĩ về kích thước và độ nổi của hạt. Nếu là hạt nổi, một số loài cá nhút nhát có thể không tiếp cận được, hạt chìm thường không dành cho nền cát vì dễ chìm xuống cát đóng cặn. Chúng tôi thấy sử dụng loại hạt chìm chậm là hiệu quả nhất. Nếu bạn không chơi nền cát, mua hạt chìm là một lựa chọn khá tốt. Kích thước hạt tùy vào size cá của bạn. Có thể mix nhiều loại hạt để hướng đến nhiều loại cá khác nhau nếu cần.

Bạn không nên sử dụng loại thức ăn không rõ nguồn gốc, thức ăn cho cá nước ngọt. Những loại thức ăn cho cá nước ngọt có thể chứa những thành phần không phù hợp với cá biển, hoặc không chứa những thành phần tự nhiên chúng tôi nêu trên. Một số loại thức ăn cá nước ngọt chứa hóa chất/thuốc không reef-safe, gây hại cho động vật không xương sống. Ngoải ra các loại thức ăn không rõ nguồn gốc hay kém chất lượng thường “ăn gian” độ đạm – protein bằng cách thêm vào nito vô cơ (muối NO₃-) để tăng độ đạm trong bao bì mà không có bất kì tác dụng dinh dưỡng nào với cá, thậm chí làm tăng nhanh NO₃– trong bể cá biển của bạn một cách vô ích.

Lưu ý thức ăn dạng lá thường nên sử dụng cho những hồ có mật độ sinh vật lớn (nhiều cá, tôm, ốc…). Lý do là vì thức ăn dạng lá dễ bị vữa vụn bay khắp hồ, do đó bạn cần mật độ sinh vật lớn và đa dạng hơn để xử lý hết thức ăn. Hoặc một cách khác để xử lý cho hồ ít cá: bạn có thể tập cho cá ăn, cầm lá nhúng cả tay xuống nước để cá lại rỉa hạn chế thức ăn bay khắp hồ.

Khuyết điểm:

• Khuyết điểm rõ ràng nhất của thức ăn dạng hạt là mật độ dinh dưỡng rất cao, thường chiếm đến 40-50% khối lượng khô. Lượng protein x5 x10 so với thức ăn tươi khiến lượng dinh dưỡng (N-P) đưa vào bể quá nhiều, gây ô nhiễm và bạn sẽ phải rất đau đầu với quá trình xử lý nước. Cũng vì lý do này, chúng tôi khuyến khích bạn cho ăn thật chậm để đảm bảo không một hạt thừa nào phân hủy trong bể.

• Một số loài cá nhút nhát không thể chạm được vào hạt. Những dòng ăn bạo như thia, hề, tang thường ăn toàn bộ lượng hạt bạn cho vào bể khiến những loài nhút nhát hơn không có cơ hội tiếp cận thức ăn.

• Một số chất độn tạo hình hạt có thể không có tác dụng gì thậm chí gây hại cho cá.

• Khuyết điểm gây tranh cãi: một số người tranh cãi rằng thức ăn hạt – lá có thể không chứa đầy đủ chất cần thiết cho cá và hồ của bạn, đặc biệt là vitamin. Chúng tôi không tìm được cơ sở phân tích cho luận điểm này, tuy nhiên có một sự thật là nhiều vitamin và các axit amin rất khó được bảo quản ở dạng khô, do đó không loại trừ khả năng các loại thức ăn công nghiệp thật sự thiếu những chất này.

Thức ăn tươi đông lạnh

Đây là loại thức ăn chúng tôi ưa thích và luôn ưu tiên sử dụng. Sau một thời gian dài sử dụng thức ăn hạt vì tính tiện dụng, chúng tôi thử bổ sung thức ăn tươi đông lạnh vào chế độ ăn để tăng cường sức khỏe cho một số hồ cá bị nấm. Hiệu quả biểu hiện rõ ràng, do đó chúng tôi chuyển hẳn sang sử dụng loại thức ăn này.

Ngoài ra thức ăn tươi cực kỳ phù hợp với chế độ bảo trì – vệ sinh hồ của FitReef: Thức ăn tươi thường lơ lửng lâu, tiếp cận được cá và mọi loại san hô, phần thừa không bị ăn sẽ nhanh chóng vào bộ lọc và được lấy ra ngoài bởi bộ lọc cơ học. Kết hợp với chế độ thay tất lọc thường xuyên, chúng tôi có thể cho ăn nhiều, tốt cho cả cá và san hô, mà không làm ảnh hưởng đến chất lượng nước.

Công thức Diy thức ăn FitReef:

+ Mực ống + tôm tươi bỏ vỏ: 200gr

+ Hàu sữa thịt 200gr

+ Rong biển lá làm sushi 20gr

+ Tảo viên spirulina 30 viên giã nhuyễn

+ Cá thu 200gr

+ Artemia đông lạnh 200gr

+ Reef roids/MinS, cám hạt F1/tropic marin giã nhuyễn, amino acid tùy thích (option tùy chọn)

Tất cả đồ tươi sống không qua chế biến, đem xay nhuyễn (ngoại trừ artemia không xay), trộn đều vào nhau thành hỗn hợp sệt như pate. Sau đó bạn đông lạnh và bẻ ra cho cá ăn hàng ngày.

Các thức ăn bổ sung ở dòng cuối tùy sở thích của mỗi người, các thành phần trên có thể thay đổi tùy vào loài cá chủ yếu bạn nuôi, có thể bớt hoặc thêm (nguyên liệu từ động thực vật biển) tùy vào nhu cầu của mỗi người. Option cuối bạn nên bỏ cám hạt và thức ăn san hô ra khỏi danh sách, nếu hồ đang đối mặt với các vấn đề dinh dưỡng. Mục đích của chúng thôi khi thêm chút cám hạt để tạo mùi kích thích cá ăn, nhưng cũng không thật sự cần thiết.

Ban đầu khi thử thức ăn mới cá của bạn sẽ khá nhát và chậm. Sau khi đã quen thì chúng sẽ phản hồi rất tích cực mỗi khi thấy thức ăn.

Lưu ý: Thức ăn dạng này nên dùng kết hợp với hồ có bộ lọc thô được vệ sinh định kỳ như giặt tất lọc hoặc thay bông lọc mỗi 3 ngày 1 lần và nền trơ, sẽ không có thức ăn thừa sót lại trong hồ. Như chúng tôi đề cập ở trên, thức ăn tươi xay đông lạnh nên dùng cho hồ có mật độ sinh vật cao, để đảm bảo tiêu thụ lượng thức ăn được đưa vào hồ.

Thức ăn tươi có mật độ năng lượng thấp hơn: protein 5~15%, nước chiếm đến 80% thành phần nên hạn chế được khả năng overfeed.

Lời kết

Chúng tôi đã giới thiệu cho các bạn các loại thức ăn và những lưu ý cần thiết. Những điều bạn cần cân nhắc khi lựa chọn thức ăn chúng tôi tóm tắt lại như sau:

+ Lượng cá ít: thức ăn hạt, cho ăn chậm để không hạt nào rơi xuống nền

+ Lượng cá và sinh vật nhiều: hạt, lá hoặc tươi xay đều ok

+ Hồ không nền, lọc thô vệ sinh 3 ngày/lần: thức ăn tươi xay là tốt nhất, nếu dinh dưỡng thấp có thể thêm hạt vào xay cùng thành thức ăn kết hợp.

+ Nếu thường xuyên đi vắng, dùng máy cho ăn tự động: hạt

+ Nếu hồ nhiều cá tang và cho ăn hạt/lá: bổ sung rong biển sushi

+ Nếu cá bệnh đang cách ly cần tắm thuốc vào thức ăn (đặc biệt trị bệnh đường ruột): hạt hoặc lá ngâm thuốc

Dĩ nhiên thông thường kết hợp nhiều loại thức ăn là tốt nhất, ví dụ bạn cho ăn hạt vẫn nên thêm vào rong biển hay artemia vài ngày trong tuần để bổ sung cho cá, hoặc thức ăn tươi xay cũng bổ sung hạt để tăng màu chẳng hạn.

Tóm lại thức ăn hiện tại có nhiều loại, bạn nên lựa chọn phù hợp với điều kiện hồ và mức độ tiện lợi có thể đáp ứng được, ngoài ra lượng dinh dưỡng đưa vào hồ qua thức ăn cũng cần được lưu ý kĩ.

Happy Fish – Happy Reefing!